„Pane Bože môj, ty dobre vidíš, že mám za sebou ťažký rok. Vzal si k sebe môjho obľúbeného herca. Vzal si mi obľúbeného speváka. Vzal si mi aj moju obľúbenú herečku. Nie, Pane, nesťažujem si. Len ti chcem pripomenúť, že mojím „obľúbeným“ politikom je…“
Niektorí kazatelia sa od tejto krátkej anekdoty zvyknú odraziť k úvahe nad zmyslom kresťanskej modlitby. Uvedený príklad je totiž vzorkou mylnej predstavy, že v modlitbe musím Bohu niečo pripomínať. Má toho chudák nekonečne veľa, tak aby nezabudol či sa nebodaj nepomýlil: „Bože, prosím ťa o tučné konto v banke a štíhlu postavu. A pekne ťa prosím – nepopleť to!“
Evanjeliá na viacerých miestach zachytávajú zvláštny jav – Ježišovu modlitbu. Ježiš Kristus sa modlí na viacerých miestach v dôležitých chvíľach. Predtým výberom svojich žiakov, pred svojím umučením v Getsemanskej záhrade a dokonca sa modlí aj v agónii na kríži. A jednu jeho nádhernú modlitbu zachytáva aj svätý evanjelista Ján v sedemnástej kapitole svojho evanjelia. Na tejto Ježišovej modlitbe vidíme niečo vrcholne intímne: Ježišov synovský vzťah k Otcovi.
Magická formulka?
Jeho modlitba neobsahuje podmienené vety typu: „Ak ty, Otče, zariadiš toto, potom ja urobím hento….“ V modlitbe Pána Ježiša takéto podmienky chýbajú.
O čo teda ide v Ježišovej modlitbe? Ide o jeho identitu. V Ježišovej modlitbe ide na prvom mieste o to, kým je. Začína ju slovami: „Otče, osláv svojho Syna…“ A presne toto nám dáva ozajstná modlitba. Odhaľuje mi, kto vlastne som. Pravá modlitba mi ukazuje, že som Božím synom, že som Božou dcérou. Preto nám Pán Ježiš v tom istom evanjeliu povedal zásadnú vec:
„Ak budete o niečo prosiť Otca v mojom mene, dá vám to.“ (Jn 16, 23) To znie dosť lákavo. Boh mi splní všetko, čo chcem? Stačí vysloviť správnu formulku? Treba čítať pozorne, a nie selektívne: „Otec Vám to dá.“ Prosiť Boha o niečo v Ježišovom mene znamená, prosiť ho ako jeho syn, ako jeho dcéra. V modlitbe teda nejde o správne slová či vety, o správne formulácie. V modlitbe ide o správny vzťah.
Dva dôvody modlitby
Potom sa oveľa ľahšie hľadá odpoveď na druhú častú otázku: „Načo vôbec Boha o niečo prosiť? Je potrebné pripomínať vševediacemu Bohu, aby na mňa nezabudol? Skúsme pri tejto otázke zvážiť dve možnosti.
Prvou možnosťou je známa odpoveď svätého Tomáša Akvinského. Ten hovorí, že niektoré veci Boh od večnosti pripravil ako spoluprácu/symfóniu jeho moci a mojej modlitby. To znamená, že ak bude chýbať moja modlitba, pripravené veci sa v mojom živote nemusia udiať. Môžeme povedať, že moja modlitba tak otvára akýsi ventil Božej moci v mojom čase na mojej strane. Od večnosti čakajú zázraky, ktoré Boh pripravil, aby sa stali v mojom živote. Čo ak chýba už len moja modlitba? To nezistím, kým ju nezapojím.
Iná možná odpoveďvychádza z názoru, že moje problémy a starosti sú mojím „majetkom“, mojím vlastníctvom. Akonáhle ich však pri modlitbe položím pred Boha, v tej chvíli sa stávajú darom preňho. Boh síce pozná celú moju núdzu, všetky moje potreby, starosti a túžby, no niečo zásadné tu znova chýba. Kým som ich nevyslovil v modlitbe a neodovzdal ich Bohu, sú to moje starosti, potreby a túžby.
Prečo mi to Boh nesplnil?
A že Boh nesplní všetko, o čo ho prosím? Militantný ateista vykrikoval na ulici: „Ak nejaký Boh jestvuje, potom nech ma trafí blesk do desiatich sekúnd. A začal odrátavať. Keď sa po troch odpočítavaniach nič nestalo, pristúpila k nemu jedna postaršia pani s otázkou: „Myslíte si, že Otec by zabil svojho syna, ktorého miluje?“ Boh možno nesplní všetky naše prosby aj preto, lebo by to v konečnom dôsledku „zabilo“ náš vzťah a zničilo naše synovstvo.
V modlitbe teda nejde o korektné frázy. Modlitba nie je nebeská pošta, aby Najvyšší nezabudol. V modlitbe ide o Boha ako Otca a o mňa ako o jeho syna či dcéru. Modlitba nie je to tom, čo robím, ale o tom, kto som. Kresťanský východ ju preto nazýva „dýchaním duše“ alebo „pozdvihnutím duše k Bohu“ V modlitbe totiž Boh berie do náručia človeka. Z tohto pohľadu je jeden význam Ježišovej modlitby jasný: je pozvaním do otvorenej náruče Boha.